«όπου υπάρχει αναπνοή, υπάρχει δυνατότητα» —Βουδιστικό ρητό
Γεννιόμαστε με μια αναπνοή, και σύμφωνα με την Ανατολική φιλοσοφία και τις Ανατολικές θρησκείες, οι αναπνοές μας είναι μετρημένες. Τη διαφορά την κάνει ο τρόπος που θα τις χειριστούμε και πως θα τις παρατείνουμε
Στην Ινδία, υπάρχουν γιόγκις που επιλέγουν να θάβονται μέσα στη γη αφού έχουν εισπνεύσει και μένουν θαμμένοι αρκετό διάστημα μέχρι που να «εξαντληθεί» αυτή η εισπνοή, και είναι μια τεχνική διαλογισμού.
Την Αναπνοή ως μονοπάτι αυτογνωσίας στη Γιόγκα, την ξέρουμε από τον κλάδο της Swara Yoga(Σουάρα γιόγκα) που ασχολείται καθαρά με την αναπνοή. Ο Σουάρα γιόγκι, δρα αναλόγως με το πως κινείται ο αέρας στα ρουθούνια του, και οι αποφάσεις του βασίζονται σύμφωνα με την ροή του αέρα τη δεδομένη στιγμή. Και μάλλον μοιάζει αψυχολόγητη η στάση και συμπεριφορά του για τους ανίδεους, όμως ο ίδιος γνωρίζει καθώς νιώθει πως κινούνται οι ενέργειες πάνω στη Γη και ξέρει να ζει σύμφωνα μ’ αυτές. Είναι ένας κλάδος της Γιόγκα ιδιαίτερα αποκρυφιστικός, και ο Σουάρα γιόγκι εκπαιδεύεται για χρόνια από έναν έμπειρο Γκούρου.
Η αναπνοή μας αλλάζει κατά μέσο όρο, κάθε 90’ κατά τη διάρκεια του 24ωρου, όπου εναλλάσσεται η δράση της αναπνοής από δεξί στο αριστερό ρουθούνι και αντίστροφα, με διαστήματα ίσης ροής και στα δύο ρουθούνια. Όταν το δεξί ρουθούνι είναι δραστήριο, το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι ενεργό και τότε είμαστε σε δράση ενώ αντίστροφα, όταν το αριστερό ρουθούνι είναι ανοιχτό, το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι ενεργό και τότε βιώνουμε χαλάρωση. Λίγο πριν μας πάρει ο ύπνος, το αριστερό ρουθούνι είναι ανοιχτό. Ανάμεσα σε αυτές τις εναλλαγές όπως ανέφερα παραπάνω, υπάρχουν και κάποια λεπτά, που ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, όπου η αναπνοή γίνεται ίση και στα δύο ρουθούνια. Τότε έχουμε αυτό που στη Γιόγκα λέμε: Χαλαρωμένος νους! Η ίση αναπνοή, δίνει νοητική εστίαση, ηρεμία αλλά και μια μορφή εγρήγορσης μιας και η εγκεφαλική λειτουργία είναι έντονη αλλά συνάμα και ισορροπημένη. Τα ημισφαίρια του εγκεφάλου το Συμπαθητικό και το Παρασυμπαθητικό, εναρμονίζονται.
Στη Γιόγκα, ο κλάδος που ασχολείται με την Αναπνοή ονομάζεται Pranayama (Πραναγιάμα) όπου Πράνα= ενέργεια, Γιάμα= διεύρυνση. Πραναγιάμα είναι η τεχνική διεύρυνσης της ενέργειας, κατ’ επέκταση στόχος των πρακτικών, είναι να ασκήσουμε την αναπνοή, ώστε να έχουμε περισσότερο χρόνο ίσης αναπνοής, και όλα τα οφέλη που συνεπάγονται.
Όλα είναι Πράνα, ενέργεια και η αναπνοή μπορεί να αυξήσει την πράνα στο σώμα μας και να φέρει θεραπεία. Αυτή η Τεχνική ονομάζεται Πράνα Βίντυα, διδάσκεται από εκπαιδευμένους δασκάλους και εφαρμόζεται από έμπειρους δασκάλους.
Η αναπνοή δυσκολεύει τον αρχάριο μαθητή, γιατί η ταχύτητα της ζωής μας «αποξενώνει» από την βαθιά αναπνοή και χρειάζεται να αφιερωθεί χρόνος στην πρακτική για να «ανακαλέσουμε» αυτό που η γέννηση μας έδωσε: Την βαθιά κοιλιακή αναπνοή, που την έχουν τα βρέφη και τα μικρά παιδιά.
Μια απλή διαδικασία, για το άτομο που διαβάζει αυτό το άρθρο και θέλει να κάνει το πιο απλό που θα μπορούσε με την αναπνοή του, είναι να αφιερώσει λίγα λεπτά την ημέρα στην επίγνωση της αναπνοή του.
Η πληρότητα της αναπνοής εμπεριέχει όχι μόνο την εισπνοή, αλλά και την εκπνοή. Ο τρόπος που εισπνέουμε και εκπνέουμε μπορεί να μας δείξει πως λαμβάνουμε και πως προσφέρουμε, πως σχετιζόμαστε με το περιβάλλον, πόσο ανοιχτοί είμαστε και πως ζούμε την κάθε μέρα μας. Βελτιώνοντας τον τρόπο που αναπνέουμε, μπορούμε να δούμε σημαντικές αλλαγές και στη ίδια τη ζωή μας.
Η αναπνοή συνδέει το φυσικό σώμα με τα άλλα 4 ενεργειακά σώματα της ατομικής Ύπαρξης και μεταφέρει ενεργειακά πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον στο εσωτερικό πεδίο μας και είναι η αναπνοή που εκφράζει τη σύγχυση των ενεργειακών σωμάτων και αυτή που με τις σωστές οδηγίες, την επαναφέρει ώστε η ηρεμία και η συγκέντρωση να επαναφέρουν την ισορροπημένη εγκεφαλική λειτουργία.
Γιόγκα και αναπνοή είναι αλληλένδετα, αν και η Πραναγιάμα ως κλάδος μπορεί να διδαχτεί και ανεξάρτητα. Η Χάθα γιόγκα είναι ο κλάδος της Γιόγκα που περιλαμβάνει την Πραναγιάμα, και που προετοιμάζει το σώμα για πιο απαιτητικές πρακτικές που απαιτεί ο κλάδος της Ράτζα γιόγκα, όπως είναι ο Διαλογισμός, όμως η πύλη για να εισέλθουμε στην πρακτική του Διαλογισμού και να επανέλθουμε, είναι η Αναπνοή.
Οι τεχνικές Πραναγιάμα από την «απλή» Νάντι Σόνταν μέχρι τις πιο απαιτητικές όπως η Ανταρ και Μπαχίρ Κούμπακα, είναι αρκετές και ποικίλες. Ο αφοσιωμένος μαθητής μέσα από την πρακτική και με τα χρόνια, συνειδητοποιεί ότι η «κατάκτηση» μιας Πραναγιάμα τεχνικής, απαιτεί χρόνια άσκηση, όμως τα ωφέλει της είναι αναρίθμητα και άμεσα, γιατί η συνειδητή αναπνοή, φέρνει από το πρώτη κιόλας στιγμή φέρνει ηρεμία και χαλάρωση.
Από τη μείωση του στρες, και την εξάλειψη του χρόνιου άγχους, τη νοητική συγκέντρωση και την εστίαση, είναι κάποια από τα πολλά ευεργετήματα των Πραναγιάμας
Το προλαμβάνειν, είναι καλύτερο από το θεραπεύειν. Αυτό ισχύει και για την Πραναγιάμα. Οι τεχνικές αποδίδουν άμεσα όταν ο μαθητής ασκείται σε σταθερή βάση, ώστε αν παραστεί ανάγκη, η ανάκληση τους γίνεται φυσικά και αβίαστα από το ίδιο το σύστημα ώστε να επανέλθει σε μια κατάσταση ισορροπίας.
Υπάρχουν πολλές Πραναγιάμας. Για το στρες, την αϋπνία, τη χαλάρωση, την αρτηριακή πίεση, την ζέστη και το κρύο, την νοητική συγκέντρωση. Όπως ανέφερα, είναι καλό να διδάσκονται με καθοδήγηση και κάτω από Κ.Σ(κανονικές συνθήκες) ώστε να αφομοιωθεί η πρακτική.
Τεχνική Αναπνοής: Νάντι Σόνταν/ Εξισορροπιστική Πραναγιάμα
Καθίστε αναπαυτικά, είτε σε ένα απλό σταυροπόδι, ή με τα πέλματα στο πάτωμα και την σπονδυλική στήλη όσο γίνεται όρθια και στη φυσική της στάση, χωρίς να σφίγγεστε.
Κλείστε τα μάτια και εστιάστε την Επίγνωση σας στην φυσική αυθόρμητη αναπνοή σας, και νιώστε πως ρέει η αναπνοή σας τη δεδομένη στιγμή, και πιο ρουθούνι είναι λίγο πιο ανοιχτό από το άλλο.
Φέρνοντας τα δάχτυλα της δεξιάς παλάμης, το δείκτη και το μέσο στο κέντρο των φρυδιών, κλείστε με τον αντίχειρα το δεξί ρουθούνι και έχοντας τα χείλη κλειστά, εισπνεύστε και εκπνεύστε από το αριστερό ρουθούνι
Επαναλάβετε 5 αναπνοές με το αριστερό ρουθούνι, και κατόπιν με τον παράμεσο, κλείστε το αριστερό ρουθούνι και επαναλάβετε 5 αναπνοές με το δεξί ρουθούνι.
Βεβαιωθείτε πως οι αναπνοές είναι φυσικές, δεν προσπαθείτε να εισπνεύσετε περισσότερο αέρα και νιώστε να εκπνέετε πλήρως.
Οι παραλλαγές τις Νάντι Σόνταν, μπορούν να είναι η εναλλάξ αναπνοή, δηλαδή μια πλήρη αναπνοή από το αριστερό ρουθούνι και μια πλήρης αναπνοή από το δεξί ρουθούνι, και η πιο προχωρημένη είναι εισπνοή από το αριστερό ρουθούνι, εκπνοή από το δεξί.
Βασικό στοιχείο, το κεφάλι και ο κορμός, να παραμείνουν σταθερά, όσο γίνεται στην αρχική τους στάση.
Οι τεχνικές πραναγιάμα είναι καλό να διδάσκονται από ένα δάσκαλο γιόγκα που γνωρίζει τα ευεργετήματα και τους περιορισμούς της κάθε Πραναγιάμα.
Συχνές ερωτήσεις:
-Μπορούν όλοι να κάνουν τεχνικές Πραναγιάμα;
Ναι, όλοι οι ενήλικες μπορούν, δεν υπάρχει περιορισμός στην ηλικία και εφόσον η δασκάλα ή ο δάσκαλος γιόγκα ξέρει το ιστορικό σας, θα σας καθοδηγήσει σωστά
-Υπάρχει κίνδυνος στις τεχνικές;
Όχι, ιδιαίτερα στις απλές τεχνικές που στοχεύουν στην εξισορρόπηση του εγκεφάλου και οι πιο εξειδικευμένες, όταν γίνονται σωστά και με καθοδήγηση. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ιατρικό ιστορικό, είναι βασικό η δασκάλα/ος να το γνωρίζει για να καθοδηγήσει σωστά.
-Μετά από πόσο χρόνο μαθητείας στη γιόγκα μαθαίνω την Πραναγιάμα;
Τα περισσότερα στυλ γιόγκα την εισαγάγουν από την αρχή, και αναλόγως του στυλ γιόγκα που ακολουθείται, θα μάθετε αρκετές τεχνικές αναπνοής μέσα σε ένα χρόνο, για εξισορρόπηση του εγκεφάλου, για το στρες, για την εξισορρόπηση της θερμοκρασίας μέσα στο σώμα(κρύο-ζέστη)
Ιώ-Yogananda Calis- Μπλετζάκη
Δασκάλα Γιόγκα Σατυανάντα γιόγκα
Ψυχοθεραπεύτρια NDI
Life Coach